مطالب آموزشی
هنر خط در تمامی ادوار تاریخ مورد توجه بوده است. در گذشته‌های دور خط های میخی و آثار به جا مانده نشان می دهند که چقدر این هنر پر اهمیت است. با گذشت زمان و روی کار آمدن هنر و گرافیک خط و ویژگی‌های در دسته هنر طبقه بندی شدند. در ایران نیز خط از گذشته در کتیبه ظروف سفالی و خطاطی‌های به جا مانده از هنرمندان قابل مشاهده است.
امروزه تمامی هنر‌ها و ابزار‌ها به کمک تبلیغات آمده اند تا در ارتباط مخاطب با یک هدف همکاری کنند، حال این هدف می‌تواند تبلیغات برای یک کالا یا خدمات باشد یا تبلیغات برای یک مسابقه یا تبلیغات برای یک کمپین سیاسی یا اجتماعی و ... .
در بحث تبلیغات و رقابت‌های تجاری نیز این هنر خط و تاثیرگذاریش بر مخاطب از کسی پوشیده نیست، در تبلیغات فیزیکی مانند آگهی‌ها، پوستر‌ها، روزنامه‌ها و نشریات می توان این هنر را برای برقراری ارتباط استفاده نمود. حتی در تبلیغات دیجیتال نیز خط و هنر استفاده از آن جایگاهی ویژه دارد.
اهمیت خط در تبلیغات را اگر بخواهیم بررسی کنیم، در این است که خط در انتقال مفهوم به مخاطب نقش دارد. خط را آسان‌ترین، سهل ترین، سریع ترین و خواناترین وجه بیان اهداف یک برند است. علاوه بر این ویژگی‌ها خط در زیبایی و جذب نگاه مخاطب اثر مستقیم دارد.
در زمینه تبلیغات در مقالات گذشته راجع به هویت بصری برند صحبت کرده‌ایم.
کی از مهمترین اجزاء هویت بصری را گرافیک تعریف کردیم و حالا می‌خواهیم بگوییم که خط در شاخه گرافیک هویت بصری می‌تواند به تبلیغات کمک کند و استفاده از خط نوشتار در گرافیک، امری اجتناب ناپذیر و جدا نشدنی است. خط در گرافیک به تنهایی مورد استفاده قرار نمی گیرد و آن چیزی که به مشاوران تبلیغاتی در کمپین‌ها کمک می کند تصاویر و نوشتار در کنار در انتقال پیام است. در کنار تصویر هر کالا یا خدمات و یا هر موضوع فرهنگی، هنری و یا سیاسی نوشتار و خط به عنوان تکمیل کننده و متمم تبلیغ نقش مهمی دارد.
برای درک بهتر این موضوع کافی است به ابزارهای تبلیغاتی خود نگاهی بیندازید (پوستر، بیلبورد، بروشور، کاتالوگ، تبلیغات دیجیتال و ...) در تمامی این ابزار‌ها حلقه واسطه بین تصویر و مخاطب در انتقال بهتر پیام نوشتار و خط است. این خط در گرافیک حوزه هویت بصری می تواند هم در قالب خوشنویسی ارائه شود و هم می تواند در برخی ابزار‌ها به صورت تایپوگرافی ایفا نقش کند.
بگذارید با مثالی این مطلب را شفاف تر بررسی کنیم، در طراحی پوستر‌ها، همواره دو بخش مشاهده می شود ابتدا تصویر سپس محتوای نوشتاری. این محتوای نوشتاری نمی تواند مانند یک بروشور از جملات طولانی تشکیل شده باشد بلکه باید شامل کلمات کوتاه همراه با زیبایی و ویژگی‌های منحصر به فرد باشد تا در نگاه اول مخاطب را به خود جذب کرده و در انتقال پیام نقش داشته باشد. این محتوای نوشتاری به صورت هنر خط در گرافیک معرفی می شود. تغییر در سبک‌های طراحی این محتوا سبب تغییر در سبک گرافیکی پوستر می‌شود.
حتی برخی از پوستر‌ها را به صورت طرح‌های خط در گرافیک طراحی می‌کنند یعنی یک محتوای نوشتاری به کمک هنر خط به صورت تصویر درآمده و تمام ویژگی‌های یک پوستر حرفه‌ای را شامل می‌شود. حتی بعضی از گرافیست‌ها و طراحان حرفه‌ای از خط به تنهایی آثار ماندگار و کمپین‌های تبلیغاتی حرفه‌ای ایجاد کرده اند. تعداد این آثار فاخر و ابزارهای تبلیغاتی که به این سبک طراحی شده اند بسیار زیاد است اما عکس این مطلب کمتر مشاهده می‌شود یعنی شما کمتر ابزار تبلیغاتی را مشاهده می‌کنید که فاقد محتوای نوشتاری و هنر خط در گرافیک باشد.
هنر خط در گرافیک با پیشرفت تکنولوژی و روی کار آمدن ابزارهای دیجیتال دچار تحویلی عظیم شدند. ابزارهای دیجیتال سرعت هنر خط در گرافیک را افزایش داده و ترکیب بندی‌های مختلف و تایپوگرافی‌های خلاقانه تر، منحصر به فرد تر را در مدت زمان کم در اختیار طراح قرار دادند. این جمله به آن معنا نیست که هنر خط و طراحی گرافیکی آن منسوخ شده است و تنها با ابزارهای دیجیتال هرکسی می‌تواند طراح باشد. برای ترکیب بندی و حفظ ویژگی‌های ظاهری و هنر خط باید فردی طراحی را انجام دهد که با هنر خط در گرافیک آشنا باشد و در این زمینه تمرین و تجربه‌های زیادی داشته باشد. آنچه که واضح است این موضوع است که تمامی خط‌ها و نوشتاری‌هایی که در حوزه تبلیغات استفاده می شوند موفق نیستند و برای موفقیت چیزی فراتر از ابزارهای دیجیتال لازم است. چیزی شبیه به آن چیزی که از سال‌های دور تا کنون هنر خط را زنده نگه داشته است.
آیا بین خط و تایپوگرافی تفاوتی وجود دارد؟
تایپوگرافی تعریف مشخصی دارد اما در بین طراحان هر آنچه که با خط انجام می شود را تایپوگرافی می‌خوانند. بگذارید دقیق تر بررسی کنیم خط در گرافیک یک هنر و مجموعه بزرگ است که تایپوگرافی شاخه ای از این هنر در دنیای تبلیغات می‌باشد.
حتی زمانی که ما از خط و تأثیر آن در تبلیغات صحبت می‌کنیم منظورمان خوشنویسی نیست. اگر تنها از خوشنویسی در ابزار های تبلیغاتی استفاده شود نه تنها نمی‌تواند در تبلیغات نقش داشته باشد بلکه نتیجه معکوس نیز به همراه خواهد داشت.
در واقع هنگام کاربرد خط در گرافیک همواره باید دقت کرد تا در ترکیب بندی‌ها دچارمشکل نشد. در بیان ساده تر باید کلمات و نوشته‌ها به گونه‌ای تنظیم و ترکیب شود که به عنوان یک تصویر زیبا و منحصر به فرد نظر بیننده را جلب کند. اگر کلمه‌ای را اندکی موزون تر، با شکلی منحصر به فرد تر و با ارائه‌ای زیباتر در ابزارهای تبلیغاتی استفاده شوند به گونه‌ای که همراه این ویژگی‌ها خوانایی داشته و از ابهام به دور باشد، اثر خیال انگیز در ذهن می‌گذارد و در آن ثبت می شود. چه بسا از این طریق بتوان رهگذری را که قصد خرید ندارد جلب کرده و او را نسبت به کالا و تبلیغات شما کنجکاو و علاقه‌مند نمود.
همیشه منحصر به فرد بودن و نوآوری در کارهای تبلیغاتی نقشی مهم دارد اما در هنر خط در گرافیک باید یادآور شویم که فونت‌ها و قلم‌های منحصر به فرد و متعارفی در زبان فارسی وجود دارد بخصوص نستعلیق، ثلث و نسخ که در جذب نگاه مخاطب و زیبایی طرح تبلیغاتی اثر دارد.
هنر خط در گرافیک و تایپوگرافی و حتی خوشنویسی به مخاطب خود در یک نگاه می تواند پیام‌هایی را انتقال دهد، در نگاه اول مخاطب می‌فهمد که این موضوع آموزنده است، طنز است یا سرگرم کننده و یا موضوعی فرهنگی یا اجتماعی دارد. در هر یک از این موضوعات باید از قلم‌ها و فونت‌های مخصوص استفاده شود در برخی مواقع حتی اگر لازم باشد می‌شود حرف را در این فونت‌ها و قلم‌ها تغییر دارد به عنوان مثال در موضوعات طنز حتی اگر فونت ضخیم نباشد می توان برخی حرف را از حالت معمولی ضخیم‌تر کرد و یا حتی فونت را در برخی قسمت‌ها کشیده تر و یا فشرده تر کرد. حتی در مثالی دیگر می‌شود برخی حرف را در تبلیغات حذف کرد البته تا جایی که در مفهوم و کلام اشکال وارد نکند و یا متن را دچار ابهام و پیچیدگی نکند.
دیگر ابزارهای خط در گرافیک
در بالا تایپوگرافی را شاخه‌ای از هنر خط در گرافیک خواندیم. از دیگر شاخه‌های خط در گرافیک که می‌تواند در حوزه تبلیغات به ما کمک کند می‌توانیم به مونوگرام، لوگوتایپ و کالیگرافی اشاره کنیم.
در هنر مونوگرام از حرف برای ایجاد اختصار در یک موضوع استفاده می‌شود. مونوگرام در دنیای تبلیغات بسیار ساده و با ترکیب بندی‌های خاص است و هدفش ایجاد یک نقش است. مونوگرام‌ها در بیان ساده‌تر بیشتر دارای جنبه‌های بصری هستند تا مانند تایپوگرافی‌ها دارای مفهوم و معنای کلامی.
اگر از تمامی حرف یک موضوع در طراحی استفاده شود این طراحی به لوگو تایپ نامیده می‌شود اما این تکنیک چون بیشتر در طراحی لوگو استفاده می شود به لوگو تایپ معروف است.
کالیگرافی اما نوعی ترکیب از خط و خوشنویسی است. برای ساده‌تر شدن این تعریف باید بیان کنم که در دیگر شاخه‌های خط، طراحان سعی می‌کنند با استفاده از حرف و چیدمان آن تصویری زیبا برای مفهوم مورد نظر خود ایجاد کنند اما در کالیگرافی از تکنیک‌های دیگر نظیر سایه زدن استفاده می‌شود تا زیبایی طرح افزایش پیدا کند.
طراحی حرف نیز در برخی از منابع به عنوان شاخه‌ای از هنر خط در گرافیک تعریف شده است. این طراحی حروف تکنیکی است که در آن الفبا و فونت حرف را طراحی می‌کنند تا تمامی یک متن را بتوان با آن تایپ کرد. این هدف با دیگر اهداف بررسی شده در بالا متفاوت است.
باید یادآور شوم که هدف از استفاده از خط در گرافیک و موضوعات تبلیغاتی این است که یک فضای تصویری به کمک حرف و کلمات ایجاد شود تا علاوه بر زیبایی و جلب نظر مخاطب مفهوم و هدفی که برند مد نظر دارد به مخاطب منتقل شود.