به عبارت بسیار ساده، زمانی که عناصر جدا از هم به نحوی کنار یکدیگر قرار بگیرند که یک کل به هم پیوسته و منسجم را تشکیل دهند، ترکیب بندی یا کمپوزوسیون گفته می شود. وقتی همه فضاهای خالی ، تصاویر ، گرافیک و رنگ ها با هم جمع می شوند و یک تصویر منسجم واحد را تشکیل می دهند. ترکیب بندی موفق به این معنی است که شما الگویی را سازماندهی ، تحویل ، هماهنگ و مونتاژ کرده اید که در نهایت نه تنها خوب به نظر می رسد بلکه بسیار کاربردی و تاثیر گذار است.

ترکیب بندی در طراحی کاتالوگ و بروشور:

برای طراحی کاتالوگ و بروشور پیش از آنکه به سراغ نرم افزارهای تخصصی این کار بروید، باید دانش و اطلاعات کافی در مورد مبانی هنرهای تجسمی داشته باشید. دارا بودن دانش ترکیب بندی، هارمونی، ریتم، رنگ شناسی و … همگی پیش نیازهای یک طراح گرافیک هستند که در هنگام طراحی یک بروشور یا کاتالوگ از آنها بهره می برد.

در طراحی کاتالوگ ها معمولا از دو عبارت «طراحی سبک ژورنالی» و «طراحی سبک صفحه بندی» استفاده می کنند. غالبا هنگامی که عبارت «طراحی سبک صفحه بندی» استفاده می شود منظور آن نوع از طراحی کاتالوگ است که محل قرار گیری تمام عناصر و تصاویر در صفحات متوالی یکسان است و نوشته ها و عناوین تغییر میکنند. در طراحی کاتالوگ ها و بروشورها هنگامی هم که عبارت «طراحی سبک ژورنالی» به کار می رود منظور این است که ضمن ایجاد یک هویت به هم پیوسته و یکپارچه در مجموعه صفحات کاتالوگ، هر صفحه بصورت جداگانه صفحه آرایی و چیدمان می شود و یا اینکه هر صفحه بصورت جداگانه نیازمند طراحی منحصر به فرد می باشد. .

انواع ترکیب بندی در طراحی

از طراحی سبک صفحه بندی و طراحی سبک ژورنالی بگذریم؛ باید به انواع ترکیب بندی در هنرهای تجسمی اشاره کنیم.در مبانی هنرهای تجسمی و در حالت کلی دو شیوه رایج در ترکیب بندی وجود دارد:

۱- ترکیب بندی متقارن

۲- ترکیب بندی نامتقارن

صفحه آرایی و طراحی یک کاتالوگ به شیوه متقارن شاید چندان کار سخت و پیچیده ای به نظر نرسد؛ اما در واقع ایجاد تقارن در دو صفحه مقابل هم چندان هم خالی از مشکل نخواهد بود. شیوه های مختلف و متفاوتی در طراحی و ترکیب بندی کاتالوگ ها،‌ بروشورها، کتاب ها و مجلات وجود دارند.

برای مثال: ترکیب بندی کتاب های عکس و یا کاتالوگ هایی که مبتنی بر عکس ها؛ هستند معمولا برا اساس گرید خاصی طراحی می شوند تا بتوان تصاویر مختلف را در حالت های عمودی، افقی و مربع جانمایی و ترکیب بندی کرد. گاه لازم است ۸ تصویر در یک صفحه قرار گیرد و گاهی در صفحه آرایی یک عکس را بصورت تمام صفحه قرار می دهند. همچنین چگونگی توالی و تکرار این صفحات نیازمند ممارست، مطالعه و دانش فراوانی در زمینه صفحه آرایی و لی اوت کتابهای عکس است.

در طراحی کاتالوگ چه به شیوه « سبک صفحه بندی » و چه به شیوه « سبک ژورنالی» علاوه بر ایجاد توازن و تقارن از خط مشی رنگی هم باید بهره گرفت. به این معنا که مجموعه کاتالوگ باید از یک هارمونی و هماهنگی در میان رنگها و موتیف ها برخوردار باشد. موتیف در طراحی کاتالوگ و بروشور به عناصری گفته می شود که در غالب و یا تمام صفحات کاتالوگ از آنها استفاده می شود. ترکیب بندی کتابهای درسی هم فارغ از ماجرای « سبک صفحه بندی » و  « سبک ژورنالی» است.

طراحی این قبیل پروژه ها باید کاملا ساده، با سفید خوانی فراوان و سایز فونت های بزرگ در نظر گرفته شود تا پیدا کردن خطوط برای چشم سخت و دشوار نباشد. ترکیب بندی مجلات و فصلنامه های تخصصی و مجلات عمومی نیز هر کدام شیوه ها و ضرافت های خاص خود را دارند که شرح آن در این مقال نمی گنجد.

۶ اصل اساسی ترکیب بندی در طراحی

کلید اصلی تسلط بر چیدمان و ترکیب ، تفکر همانند یک طراح حرفه ای است. خوشبختانه ، این آسان تر از آن است که به نظر می رسد. پنج اصل اساسی وجود دارد که می تواند به شما در تغییر کار و تیز کردن چشم طراحی شما کمک کند. آنها را برای پروژه بعدی خود به خاطر بسپارید و به دنبال راه هایی برای استفاده از آنها باشید.

۱- اصل مجاورت در ترکیب بندی

مجاورت تمام عناصر مرتبط ( ازنظر مفهومی و شکلی ) با یکدیگر در یک فضای بصری واحد. این کار در عمل ، بسیار ساده است – تنها کاری که باید انجام دهید این است که مطمئن شوید عناصر و تصاویر مرتبط با هم گروه بندی شده اند.گروه هایی که به یکدیگر مرتبط نیستند باید از یکدیگر جدا شوند تا از لحاظ بصری بر عدم رابطه آنها تأکید شود. در مجموع ، این امر باعث می شود کار شما در یک نگاه راحت تر درک شود.

۲- فضای سفید یا منفی در مرکب سازی گرافیکال

فضای سفید بخش مهمی از هر ترکیب است. در ایجا منظور از فضای سفید، سفیدی مطلق نیست بلکه به مفهوم فضای منفی ، شامل فاصله بین متن ها از یکدیگر، فاصله بین فرم ها و همچنین حاشیه های بیرونی طراحی صفحه دلالت دارد. فضای سفید همواره بصورت غیر مستقیم به شما کمک می کند تا بتوانید عناصر مورد استفاده در طراحی را در گروه های مختلف قرار دهید. در واقع سفید خوانی یا فضای منفی؛ به ایجاد تنفس در تصویر شما کمک می کند.

۳- تراز کردن عناصر

همسویی چیزی است که در ناخود آگاه ذهن شما مدام با آن سر و کار دارد و از این راه تفاوت ها و تشابهات را تشخیص می دهد. تراز کردن صحیح عناصر طراحی مانند تصاویر یا کادرهای متنی می تواند درد سر ساز باشد. مهمترین کاری که باید انجام دهید این است که حس قابل اعتماد بودن را ایجاد کنید.این توجه به جزئیات باعث می شود طرح به راحتی دیده شود. بدون هماهنگی بین عناصر و عدم رعایت اصول اولیه ترکیب بندی، ممکن است کار شما بی نظم و آشفته به نظر برسد.

۴- ایجاد کنتراست در ترکیب بندی گرافیک

کنتراست به معنی تفاوت یک مورد با دیگری است. کنتراست می تواند به شما در انجام بسیاری از کارها در چیدمان و ترکیب کمک.برای ایجاد کنتراست ، میتوانید از رنگ ها ، فرم ها ، ابعاد ، تایپ فیس ها (فونت) و … استفاده کنید. استفاده از کنتراست در ترکیب بندی باعث می شود که مفهوم مورد نظر سیال تر و در نتیجه انتقال معنا موفق تر شود.

۵- رعایت سلسله مراتب

کنتراست اغلب مستقیماً با رعایت سلسله مراتب ارتباط مستقیم دارد و یک ابزار بصری است که به کاربر در درک تصویر طراحی شده کمک می کند. به عبارت دیگر، چشم مخاطب و بیننده با استفاده از درجات مختلف تمرکز و سلسله مراتب ( مانند رنگها، ابعاد و …) ، متوجه می شود که از کجا شروع کند و به کجا برود. ایجاد یک سلسله مراتب ساده است: فقط تعیین کنید که خواننده ابتدا باید کدام عناصر را ببیند و سپس آنها را برجسته کنید به همین راحتی. محصولات سطح بالا یا مهم معمولاً بزرگتر، جسورانه تر و یا به هر طریقی چشم نوازتر هستند.

۶- اصل تکرار شوندگی در ترکیب بندی طراحی گرافیک

در واقع تکرار کردن در ترکیب بندی یادآوری است که هر پروژه باید ظاهر و احساس ثابتی داشته باشد. این به معنای جستجوی راه هایی برای تقویت مفهوم با تکرار آن اجزا است. برای شروع ، اگر پالت رنگ خاصی دارید ، راه هایی برای حذف آن جستجو کنید. اگر سبک چیدمان خاصی را انتخاب کرده اید ، هر بار از آن استفاده کنید. این فقط به دلایل زیبایی شناختی نیست – واضح بودن، تفسیر نوشتار را ساده تر می کند. اگر بینندگان بدانند انتظار چه چیزی را دارند، آرام خواهند شد و روی محتوا تمرکز می کنند.

تقارن و عدم تقارن در ترکیب بندی؛ انواع  و ویژگی های آنها

تقارن و عدم تقارن را می توان در سراسر ترکیب بندی طراحی گرافیک، مستقل از تعادل نهایی ، اما در ایجاد آن استفاده کرد. شما می توانید اشکال متقارن در ترکیب نامتقارن متعادل داشته باشید و بالعکس. تقارن به طور کلی دوست داشتنی و هماهنگ تلقی می شود. با این وجود ، می توان آن را راکد و خسته کننده نیز دانست. به نظر می رسد عدم تقارن پیچیده تر و روان تر است ، اما تصور نمی شود که لزوماً خیره کننده باشد.

سه فرم تقارن اصلی ترکیب بندی در طراحی

تقارن بازتابی (یا تقارن دو طرفه) زمانی پدید می آید که چیزی در امتداد محور اصلی منعکس می شود. این معمولاً اولین چیزی است که هنگام شنیدن عبارت “تقارن” نگران آن می شوید. قطب ممکن است در هر جهت یا جهت باشد ، اما عمدتا عمودی یا افقی است.

همه چیز در یک طرف قطب نما در طرف دیگر تکرار می شود. اشکال طبیعی که در سطح زمین رشد می کنند یا حرکت می کنند ، تقارن بازتابی ایجاد می کنند. نمونه های آن چهره انسان و پروانه است.

تقارن همچنین می تواند در چندین محور به طور همزمان وجود داشته باشد. به عنوان مثال ، نیمه چپ و راست ترکیب می توانند یکدیگر را آینه کنند، در حالی که بالا و پایین ترکیب نیز می توانند آینه یکدیگر باشند. دانه های برف تقارن بازتابی را در بیش از دو محور نشان می دهند.

تقارن دوار (یا تقارن شعاعی) زمانی ایجاد می شود که چیزی در مورد یک هسته خاص می چرخد. ممکن است در هر زاویه رخ دهد.

اشکال متقارن تعادل را به خودی خود منتقل می کنند ، اما ممکن است بسیار پایدار و متعادل به نظر برسند که منجر به عدم علاقه می شود. اشکال متقارن نیز منجر به فضای منفعل می شوند ، زیرا فضای منفی در سراسر فرم یکسان است.

توجه به اشکال نامتقارن (ASYMMETRIES) ترکیب بندی در طراحی

اشکال نامتقارن فاقد تعادل فرم های متقارن هستند ، اگرچه کل ترکیب را می توان به طور نامتقارن متعادل کرد. عدم تقارن در اشکال طبیعی بسیار رایج است: شما احتمالاً راست دست یا چپ دست هستید. خرچنگهای کمانچه دارای پنجه های مختلف هستند. شاخه های درختان در جهات مختلف رشد می کنند. ابرها دارای اشکال تصادفی هستند.

عدم تقارن برهم کنش متقابل بیشتری بین اجزا ایجاد می کند، از این رو به نظر می رسد مهمتر از تقارن است. از آنجا که جالب تر است، می توان از عدم تقارن برای جلب توجه استفاده کرد.

فضای اطراف اشکال نامتقارن فعال تر است. روندهای غیرقابل پیش بینی شکل می گیرد، بنابراین شما آزادی بیان بیشتری با عدم تقارن دارید تا با تقارن. توافق این است که دستیابی به چنین چیزی دشوار است.

ترکیب متعادل در طراحی

ترکیب متعادل کامل است. از نظر زیبایی پایدار و دلپذیر است. اگرچه برخی از اجزاء می توانند نقطه کانونی باشند و توجه شما را به خود جلب کنند ، اما هیچ منطقه ترکیبی آنقدر توجه شما را به خود جلب نمی کند که نتوانید مناطق دیگر را مشاهده کنید. ایجاد تعادل در ترکیب شامل چیدمان عناصر مثبت و فضای منفی به گونه ای است که هیچ منطقه طراحی بر دیگر مناطق غلبه نکند.